Nausica Castanas

Sosyal bir girişim olarak 2013 yılında kurulan evrensel tasarım stüdyosu Tar Saeng, evrensel tasarım pratiğini Tay toplumuna tanıtmaya yönelik çalışmaktadır. Tar Saeng bu çerçevede fiziksel ve sosyal olarak dezavantajlı gruplarla çalışır; evrensel tasarım anlayışını ve uyarlanabilir pratiği Tay bağlamında tüm gelir grupları için hem konutlarda hem de kamusal mekanlarda uygular. 

Yaşlanmakta olan bir toplumu barındıran Tayland’da Evrensel Tasarım alanı gittikçe asli bir nitelik kazanmaya başlamıştır. Bu bağlamda kamusal ve özel alan tasarımını yeniden değerlendirmek, bağımsız yaşama koşullarına daha uygun hale getirmek, özellikle yoksul kesimlere odaklanmak gerekmektedir.  

Her iki topluluk için de aynı araçları kullandık: tasarım atölyeleri düzenledik, geliştirmek istedikleri alana dair üzerinde çalışabilecekleri büyük bir harita hazırladık, ve fikirlerini görselleştirmelerine yardımcı olmak için mumlu kil, renkli kağıtlar ve pastel boya gibi modelleme araçları sunduk.

Çalışma yaklaşımımız üç temel bileşenden oluşmaktadır:

1-Katılımcı süreçler: Bireysel kullanıcıların, toplulukların ve çeşitli paydaşların tasarım süreçlerini toplu olarak şekillendirmek için bir araya geldikleri farklı katmanlarda katılımcı süreçler inşa ederiz. Dolayısıyla çalışmamızın nihai çıktısı yalnızca bir ürün değil; aynı zamanda yeni insani ilişkiler, bilgi paylaşma ve topluluk inşa etme biçimleridir. 

2-Disiplinler arası bilgi: Birçok farklı kişiyle çalışıyor, farklı türde bilgi ve beceri kullanıyoruz. Kullanıcıların kendileri, örneğin doktorlar, hemşireler, bakıcılar, yapı ustaları, zanaatkarlar ve biz mimar ve tasarımcılar, hepimiz her türlü ihtiyacı gözeten daha iyi ortamlar yaratmak için kendi uzmanlıklarımızdan katkılar sunuyoruz. 

3-Ağ oluşturma: Çalıştığımız yerlerde her zaman, halihazırda mevcut kişiler, organizasyonlar ve kurumlar ile bağlar kurmaya öncelik veriyoruz. 2013 yılından beri inşa ettiğimiz Evrensel Tasarım Ağı ile bu ilişkileri ulusal bir platform üzerinden birbirleriyle ilişkilendiriyoruz. Fikir ve deneyimleri bu şekilde birbirleriyle bağlantıya geçirerek, evrensel tasarım pratiğinde daha büyük değişimler getirecek bir güç oluşturmaya çalışıyoruz. 

Çalışmamızın ilk üç yılında ağırlıklı olarak Tayland Sağlık Sistemleri Araştırma Enstitüsü’nün altında faaliyet gösteren bir kamu kurumu olan Rim Nam ile çalıştık. Tayland’ın kuzey bölgesindeki Chian Rai şehrinde, evrensel tasarım ilkesiyle topluluk mekanları inşa etmeye yönelik gerçekleştirdiğimiz çalışmalarımızdan bir tanesini detaylı anlatmak isteriz.

Evrensel Tasarım Topluluk Mekanları 

Yer: Tern Nam Korn ve Rim Nam toplulukları, Chiang Rai, Tayland 

Destekleyen/Sponsor: Tayland Sağlık Sistemleri Araştırma Enstitüsü

Yıl: 2014-2015

Kuzey Tayland’daki Chian Rai şehrinde yerel Baan Mankong Topluluk Ağı ile şehir ölçeğinde bir çalışmaya başladık. Baan Mankong, konut ve altyapı geliştirmek için kamu fonlarını düşük faizli kredi olarak örgütlü topluluklara aktaran bir hükümet programı. Projede yer alan topluluklar kendi tasarruf gruplarını oluşturuyor ve şehir ölçeğinde ağ olarak örgütleniyorlar. Chiang Rai Topluluk Ağı ise şehrin yoksul topluluklarının birbirlerinden öğrendikleri, birbirlerine ilham verdikleri ve destek oldukları, yerel hükümetle olan müzakereleri tek bir ses olarak yaptıkları bir platform özelliğine sahip. Faaliyet alanı toprak edinme ve konut yapmanın çok ötesine; sosyal yardım, eğitim, iş imkanları, sağlık geliştirme programlarına kadar uzanıyor. 

Chian Rai ağı ile evrensel tasarım pratiğine dair 10 topluluğun katıldığı 5 şehirlik bir atölye serisi düzenledikten sonra, topluluklardan iki tanesi kamusal alanları farklı grupların (çocuklar, yaşlılar, engelliler) ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde, daha kapsayıcı hale getirmek için tasarruf fonlarının bir kısmını ayırmayı kabul etti. İnsanların çevrelerini geliştirmek için kendi ceplerinden para vermelerinin çok da alışıldık bir davranış olmadığı düşünüldüğünde, bu hatırı sayılır bir başarıydı. Böylesi bir çalışmanın – iyileştirme tasarımı safhasında evrensel tasarım yaklaşımının ve uyarlanabilir pratiğin, çok az ek masrafla, daha kapsayıcı mekanlar yaratmak için uygulanması – Chiang Rai ve ötesindeki diğer topluluklara ilham olacak bir pilot proje olarak da önemli bir fırsattı. 

Ardından her toplulukla bir dizi katılımcı haritalama ve tasarım atölyesidüzenledik. Gençlerin çocukların, engellilerin, orta yaşlıların ve yaşlıların atölyelere katılımını sağladık. Katılımcılar model üretmek için harita ve mumlu killer kullandılar. Farkı fikirleri tartışıp her alanla ilgili ayrı konsensüs geliştirdik. 

Rim Nam topluluğu, kanal boyunca 220 metre uzanan ve mahalleyi ana yol ve köprüye bağlayan arazinin geliştirilmesine karar verdi. İnsanların sıklıkla kullandığı bu güzergahta yaya yolu veya oturma alanları bulunmuyordu. Yeni tasarım, oturma ve sosyalleşme için alan oluşturulmasını, kanala erişimin kolaylaştırılmasını ve insanlar, özellikle de çocuklar için daha güvenli bir ortam oluşturmak için araç yolu ile yaya yolunun birbirinden ayrılmasını içeriyordu. Rim Nam’da toplum gönüllüsü bir ekip vardı ve başlangıç masraflarını karşılayacak para mevcuttu; böylece biz de hep beraber maliyetin hesaplanmasına daha çok odaklandık. Detaylarla ilgili anlaşmazlıklar olmasına ve Evrensel Tasarım konseptlerinin çok azının kullanılmasına rağmen Rim Nam inşaat ekibi inşaatı tamamladı.

Tan Nam Korn’da, yaygın kullanılan bir yerel malzeme olan bambuya odaklandık ve tasarım sona erdikten sonra projeyi gerçekleştirecek bütçe henüz bulunmadığı için projeye kimlerin dahil edilebileceği üzerine tartıştık. Mahallenin ortasındaki kanal tarafında kalan büyükçe arazi, içinde çocuk parkı, bostanlık, yaşlılar için katılımcı bir topluluk alanı, müşterek eğlence çadırı (sala) ve halka açık tuvalet olacak şekilde yeniden geliştirilecek. 

*Makale Kerem Çiftçioğlu tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. Yazının yayına kazandırılması konusundaki katkılarından ötürü Francesco Pasta’ya teşekkürler.