Haritada1 İstanbul Çevre Düzeni Planı’nda (ÇDP) tarımsal niteliği korunacak alanlar ve kırsal niteliği korunacak alanlar ile mega projeler çakıştırılmıştır. Yeşil lekeler İstanbul’da tarım yapılabilen alanlar, kırmızı lekeler ve siyah çizgiler mega projeleri temsil ediyor.
İlk bakışta göze çarpan, tartışmalı Kanal İstanbul projesinin yok edeceği tarım alanları oluyor. Üstelik bu alanlar, İstanbul ÇDP’de “ETA” yani “Ekolojik (organik) Tarım Alanı” olarak belirlenmiş.2 Naif çizgiselliği ile ilk bakışta Kanal İstanbul veya 3. Havalimanı kadar dikkat çekmiyor olsa da Kuzey Marmara Otoyolu hem Anadolu hem de Avrupa yakalarındaki tarım alanlarının çok büyük bir kısmını yok ediyor. Harita üzerinde ince bir çizgi bu mega projeyi temsil ediyor olabilir fakat otoyol projesinin etki alanını bağlantı yolları ve buradaki araç trafiğinden kaynaklanan karbon emisyonu ile birlikte düşünmek gerekiyor. İstanbul’un Avrupa yakasında Kuzey Ormanları’nın orta yerine çöken ve ekolojik dengeyi, dolayısıyla buna bağlı olarak tarımsal faaliyetleri etkileyen 3. Havalimanı, organik tarım alanlarını yok edecek olan Kanal İstanbul ve Kuzey Marmara Otoyolu projeleri öne çıkarken Anadolu yakasında “İstanbul’un vizyon projesi Kanal İstanbul’un yerel versiyonu”3 olarak değerlendirilen Kanal Riva projesi dikkat çekiyor.
İstanbul -2016 verilerine göre- mevcut haliyle 729.773 dekar tarım alanına sahip.4 Yani dümdüz bir matematik hesabı ile İstanbul’un tarım alanlarının toplamı neredeyse üç tane Kanal İstanbul Projesi ediyor.5 Üç tane Kanal İstanbul Projesi’nden yıllık 370 bin ton tarla bitkisi, sebze, meyve ve uzun ömürlü bitki elde edilebiliyor. 370 bin ton ürün içinde buğday, mısır, ayçiçeği, arpa, yeşil ot, kolza (kanola), elma, fındık, armut, ceviz, üzüm, karpuz, domates, kavun, lahana, salatalık bulunuyor. Tarımsal faaliyetlerin yanı sıra İstanbul’da büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık, kümes hayvancılığı ve arıcılık faaliyetleri de yapılabiliyor.6 Ayrıca mevcut potansiyelleri ile tarımsal faaliyetlere ve tarıma dayalı 30 farklı sanayi koluna imkan tanıyan İstanbul, eğer mega projeler tamamlanırsa bu potansiyellerinin önemli bir kısmını yitirecek. İstanbul ÇDP’de mevcuttaki ve korunması öngörülen tarım alanları gündelik hayatımızda birkaç müstakil istisna (kent içi bostanlar) dışında görünmez hale geliyor. Mega projeler ve ÇDP’deki tarım alanlarını çakıştırdığımızda ortaya çıkan manzara ise çok açık… Mega projelerin çevresel etkilerini sağlıklı gıdaya erişim hakkı üzerinden yeniden okumak gerekiyor. İstanbul’un yıllık toplam bitkisel gıda ihtiyacının %16’sını karşılama potansiyeline sahip tarım alanları, mega projeler ile hızla küçülmeye devam edecek gibi görünüyor.
1- Harita verileri ve emekleri için Murat Tülek’e teşekkürler. Harita üzerinde belirtilen projeler MEGAİSTANBUL’da (megaprojeleristanbul.com/) belirtildiği şekliyle haritaya işlenmiştir.
2- “İstanbul 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı”, www.planlama.org/images/stories/Dokuman/istanbul_cdp/CDP_13_02_2009_.gif
3- Emlak Kulisi (9 Ocak 2018) “Kanal Riva projesinde imzalar atıldı!”, emlakkulisi.com/kanal-riva-projesinde-imzalar-atildi/559106
4 – “İstanbul İli Tarımsal Yatırım Rehberi” www.tarim.gov.tr/SGB/TARYAT/Belgeler/il_yatirim_rehberleri/istanbul.pdf
5 – Kanal İstanbul Projesi’nin büyüklüğü 244.750.000 metrekare, bkz. emlakkulisi.com/istanbul-da-244-milyon-750-bin-metrekare-alanin-imari-yeniden-duzenlenecek/251117
6 – “İstanbul İli Tarımsal Yatırım Rehberi”, a.g.y.
